Το Τραμ/ένα όχημα, λογοτεχνικό και καλλιτεχνικό περιοδικό της Θεσσαλονίκης, εκδόθηκε για πρώτη φορά τον Οκτώβριο του 1971, μεσούσης της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών (1967-74). Διμηνιαίο στην κυκλοφορία του, κάλυψε τα έτη 1971-72 (περίοδος πρώτης «διαδρομής») και 1976-79 (περίοδος δεύτερης «διαδρομής»), συμπληρώνοντας 17 τεύχη. Στις δύο επόμενες περιόδους κυκλοφορίας του, η διαφοροποίησή του δηλώθηκε με την χρήση του οριστικού άρθρου "Το" στον τίτλο. Έτσι, η τρίτη «διαδρομή» (1987-1992) του περιοδικού Το Τραμ ολοκληρώθηκε με την κυκλοφορία 18 τευχών, ενώ η τέταρτη με την κυκλοφορία ενός μόνο τεύχους το 1996 [1].
Κατά την πρώτη περίοδο κυκλοφορίας του με εκδότρια τη Μαρώ Καρδάκου και υπεύθυνους σύνταξης τον Δημήτρη Καλοκύρη, τον Πάνο Θεοδωρίδη και τον Μίμη Σουλιώτη, εκδόθηκαν συνολικά πέντε τεύχη. Τον Μάιο του 1972 το Τραμ/ένα όχημα διέκοψε την κυκλοφορία του, όταν ασκήθηκε ποινική δίωξη στους συντελεστές του για παράβαση του νόμου «περί Τύπου» με τις κατηγορίες για διαφθορά της κοινής ηθικής και των χρηστών ηθών. Η δεύτερη διαδρομή καλύπτει τα έτη 1976-79, στη διάρκεια των οποίων κυκλοφόρησαν δώδεκα τεύχη, με εκδότη τον Γιώργο Κάτο και διευθυντή-υπεύθυνο σύνταξης τον Δημήτρη Καλοκύρη.
Βασικός στόχος του περιοδικού είναι η ανάδειξη της νεοελληνικής και ξένης, κυρίως νοτιοαμερικανικής, λογοτεχνίας και της ελληνικής ζωγραφικής. Στην ύλη του περιλαμβάνονται κυρίως ποιήματα, διηγήματα και κείμενα κριτικής, ενώ στη μόνιμη στήλη του περιοδικού «Στάσεις» δημοσιεύονται βιβλιοκριτικές, σχόλια, συνεντεύξεις, κριτικές για το θέατρο, τον κινηματογράφο και τη ζωγραφική. Συγκεκριμένα, δημοσιεύονται κείμενα καταξιωμένων ποιητών και κριτικών: Νίκος Γκάτσος, Νίκος Εγγονόπουλος, Οδυσσέας Ελύτης, Ανδρέας Εμπειρίκος, Κ. Π. Καβάφης, Γιάννης Ρίτσος, Γ. Π. Σαββίδης, Μίλτος Σαχτούρης και Γιώργος Σεφέρης. Μεταξύ των συνεργατών του συγκαταλέγονται οι: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου, Αλέξανδρος Αργυρίου, Νάνος Βαλαωρίτης, Θανάσης Βαλτινός, Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Φίλιππος Δρακονταειδής, Μάνος Ελευθερίου, Αλέξης Ζήρας, Γιώργος Ιωάννου, Νίκος Καββαδίας, Νίκος Καρούζος, Νίκος Καχτίτσης, Αλέξανδρος Κοτζιάς, Μένης Κουμανταρέας, Τάσος Λειβαδίτης, Μιχάλης Μήτρας, Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Ηλίας Πετρόπουλος, Τάκης Σινόπουλος, Κώστας Ταχτσής, Μάνος Χατζιδάκις, Γιώργος Χουλιάρας, Γιώργος Χρονάς κ.ά. Μεταφράζονται κείμενα σημαντικών ξένων λογοτεχνών, του 20ού κυρίως αιώνα, όπως Samuel Beckett, Jorge Luis Borges, Yves Bonnefoy, Charles Bukowski, Julio Cortázar, E.E. Cummings, Peter Handke, T.S. Eliot, Gabriel García Márquez, Michel de Montaigne, Pier Paolo Pasolini, Sylvia Plath, Sándor Szathmári κ.ά.
Η συνεργασία του Τραμ με σύγχρονους Έλληνες ζωγράφους είχε ως αποτέλεσμα την άρτια και πρωτοπόρα αισθητική εμφάνιση του περιοδικού. Στις σελίδες του φιλοξενήθηκαν έργα των Αλέξη Ακριθάκη, Αλέξη Κυριτσόπουλου, Χρόνη Μπότσογλου, Κωνσταντίνου Ξενάκη, Φαίδωνα Πατρικαλάκι, Αλέκου Φασιανού, Νίκου Χουλιαρά κ.ά., ενώ σημαντικό είναι το αφιέρωμα του περιοδικού σε Νέους Έλληνες ζωγράφους: Αλέξανδρος Ίσαρης, Λευκή Χριστίδου, Παύλος Βασιλειάδης κ.ά.
Όντας ένα περιοδικό «ανοιχτό», το Τραμ/ένα όχημα αποτέλεσε το όχημα μέσω του οποίου «κινήθηκαν» νέοι δημιουργοί της εποχής. Ιδιαίτερα, μέσω του περιοδικού παρουσιάστηκε το πρωτογενές δημιουργικό έργο της γενιάς του ’70: Γιάννης Βαρβέρης, Γιώργος Βέης, Δημήτρης Καλοκύρης, Γιάννης Κοντός, Μαρία Κυρτζάκη, Χριστόφορος Λιοντάκης, Παυλίνα Παμπούδη, Γιάννης Πατίλης, Μανόλης Πρατικάκης, Λευτέρης Πούλιος, Μίμης Σουλιώτης, Βασίλης Στεριάδης, Αλέξης Τραϊανός, Γιάννης Υφαντής, Αντώνης Φωστιέρης, Νατάσα Χατζιδάκι, Αργύρης Χιόνης κ.ά.
Η Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης του Πανεπιστημίου Πατρών ευχαριστεί θερμά τον κ. Δημήτρη Καλοκύρη για την ευγενική παραχώρηση του περιοδικού.
Μαρία Χαρίτου, 2015
[1] Η παρούσα δημοσίευση αφορά μόνο τις δύο πρώτες περιόδους κυκλοφορίας του περιοδικού.
