Η Κριτική υπήρξε ένα βραχύβιο δεκαπενθήμερο επιστημονικό και καλλιτεχνικό περιοδικό, που κυκλοφόρησε στην Αθήνα από τον Ιανουάριο του 1903 μέχρι τον Ιανουάριο του 1904, συμπληρώνοντας 26 τεύχη. Η κυκλοφορία του αρχικά ήταν δεκαπενθήμερη, ενώ από το τεύχος 21 μέχρι το 25-26 κυκλοφορούσε κάθε μήνα. Ιδρυτές και επιμελητές του περιοδικού ήταν οι Γεώργιος Αξιώτης και Γεώργιος Λαμπελέτ (1875-1945).
Η ύλη του περιλαμβάνει κυρίως κριτικά κείμενα για την κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ζωή (ποίηση, θέατρο, μουσική, λογοτεχνία, εικαστικές τέχνες). Στις σελίδες του δημοσιεύονται επίσης βιβλιοκρισίες, μυθιστορήματα (Ο Πατούχας του Ιωάννη Κονδυλάκη), διηγήματα (των Δημοσθένη Βουτυρά, Χρήστου Χρηστοβασίλη, Κώστα Παρορίτη κ.ά.), ποίηση (Κωστής Παλαμάς, Ρώμος Φιλύρας, Heinrich Heine, Σωτήριος Σκίπης κ.ά.) και μελέτες για το γλωσσικό ζήτημα, το οποίο αποτελεί το βασικό θέμα του περιοδικού. Το περιοδικό τίθεται με το μέρος των δημοτικιστών, χωρίς να συμφωνεί με τις απόψεις του Ψυχάρη, κείμενα του οποίου ωστόσο φιλοξενεί στις σελίδες του. Κρατά καλές σχέσεις με το περιοδικό Ο Νουμάς και δημοσιεύει, μεταξύ άλλων, τη διάλεξη του Σταμάτιου Δ. Σταματιάδη για «Το γλωσσικό ζήτημα» και «Το πρόβλημα της γραφομένης νεολληνικής γλώσσης» για την μελέτη του Karl Krumbacher, το κείμενο του Κωστή Παλαμά «Η τρικυμία της Ορέστειας» με αφορμή τα «Ορεστειακά» (τη μετάφραση της «Ορέστειας» στη δημοτική) κ.ά. Στις μόνιμες στήλες του, «Σημειώσεις», «Πολιτικές κουβέντες» και «Από το σφυρί ως τ’ αμόνι», παρουσιάζονται και αναλύονται επίκαιρα θέματα και δημοσιεύονται κείμενα λογοτεχνικής κριτικής.
Ανάμεσα στους συνεργάτες του περιοδικού συγκαταλέγονται οι: Γεράσιμος Βώκος, Περικλής Γιαννόπουλος, Ιωάννης Ν. Γρυπάρης, Πέτρος Ζητουνιάτης, Θωμάς Θωμόπουλος, Ανδρέας Καρκαβίτσας, Κωνσταντίνος Κατσίμπαλης, Γεώργιος Καλοσγούρος, Γιάννης Α. Καμπύσης, Ιωάννης Κονδυλάκης, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Παύλος Νιρβάνας, Γρηγόριος Ξενόπουλος, Κωστής Παλαμάς, Ζαχαρίας Λ. Παπαντωνίου, Γιάννης Περγιαλίτης, Κωνσταντίνος Ν. Ράδος, Στέφανος Ραμάς [=Μάρκος Τσιριμώκος], Διονύσιος Σολωμός, Δημήτριος Π. Ταγκόπουλος, Γιάννης Ψυχάρης, Anton Čhekhov, Émile Faguet, Paul Landormy, Leo Tolstoy κ.ά.
Στόχος της Κριτικής είναι η πνευματική και εθνική αναγέννηση και αφύπνιση του έθνους, θέλοντας να «συγκεντρώση εις τας στήλας της μόνον τα ζωντανά, τα γόνιμα και προοδευτικά στοιχεία, τα εις το αυτό επίπεδον πνευματικής ενεργείας δρώντα, και ένα κοινόν πόθον προόδου έχοντα» (σ. 709). Η Κριτική είναι ένα από τα πιο σημαντικά περιοδικά των αρχών του 20ού αι. και το πρώτο που χρησιμοποιεί ως τίτλο του τον όρο «κριτική» [βλ. Χ. Λ. Καράογλου (εποπτ.), Περιοδικά λόγου και τέχνης (1901-1940), τόμ. Α΄, University Studio Press : Θεσσαλονίκη, 1996, σ. 115-119].
Μαρία Χαρίτου, 2015
